Uppskot um gerð av nýggjari forsorgarlóg
Uppskot til samtyktar
Løgtingið heitir á landsstýrið um at seta niður eina skikkaða serfrøðinganevnd til at eftirmeta
øll viðurskifti, sum eru tengd at galdandi forsorgarlóg, og grundað á hesa eftirmeting smíða
uppskot til nýggja føroyska forsorgarlóg at leggja fyri Løgtingið, sum tekur støðið í dagsins
samfelag og tí veruliga tørvi, ið borgarin hevur í einum framkomnum vælferðarsamfelag.
Viðmerkingar:
Verandi forsorgarlóg er fleiri enn fýrati ára gomul. Broytingar eru gjørdar hesi árini, tó er
hugsandi, at umsitingarlig siðvenja kann hava skeiklað ætlanini við upprunalógini so nógv,
sum ein so týðandi vælferðarlóg verður brúkt dag og dagliga. Vit liva í einum heilt øðrum
samfelagi ídag enn fyri góðum fýrati árum síðani, og tí má nýggj lóg smíðast við ásetingum,
sum standa í mun til dagsins samfelag.
Ymiskar fatanir eru um, hvussu fram skal farast hesum viðvíkjandi. Onkur, eitt nú verandi
landsstýrismaður í almannamálum, hevur ta áskoðan, at frægast er at broyta seg burtur úr
trupulleikunum við støði í verandi lóggávu, meðan onnur halda, at frægast hevði verið, at
smíða eina heilt nýggja forsorgarlóg. Uppskotsstillarin hellur til seinnu áskoðanina. Í
viðmerkingunum til ein skrivligan fyrispurning, sum Finnur Helmsdal, sáli, setti Hans Paula
Strøm,táverandi landsstýrismanni í almannamálum, sigur hann, sum annars mundi vera ein av
teimum, ið hevði frægast innlit í føroyska almannalóggávu:
Eitt tað fyrsta, ið Helena Dam á Neystabø kunngjørdi sum landsstýrismaður í 1998, var, at
hon ætlaði at gera eina nýggja forsorgarlóg. Síðani eru allir landsstýrismenn í
almannamálum komnir við somu fráboðan. Nú skjótt níggju ár eru liðin, heldur spyrjarin, at
tað kundi verið áhugavert at frætt nakað um, hvussu langt áleiðis er komið við nýggju
forsorgarlógini…………………….
………..Spyrjarin heldur, at tað helst er rættari fyrst at biðja viðkomandi
fakbólkar/brúkarabólkar og onnur um at vera við til at orða eitt grundarlag undir lógini. At
fáa nevndu bólkar at vera við til at orða endamálið við lógini í mun til avbjóðingar, allar
potentiellar brúkarar og kanska ikki minst, hvussu lógin á besta hátt og í mesta mun kann
tillagast gongdini í samfelagnum. Tað er helst lítið at ivast í, at júst fakbólkar og
brúkarabólkar eru fremstu serfrøðingarnir í so máta. Tá bæði grundarlag, endamál, alt
viðvíkjandi málbólkunum, er orðað, tá er løtan hjá løgfrøðingunum at fara undir at orða
sjálva lógina. Sjálvandi við atliti at tí tilfari, sum er komið burtur úr fyrireikandi arbeiðnum.
Nú hoyra vit umboð fyri ein brúkarabólk siga alment, at verandi forsorgarlóg ikki hóskar til
dagsins samfelag. At hon langt frá nøktar tann tørv, sum verandi brúkarar hava, og er hetta
væl í tráð við tað, sum aðrir brúkabólkar hava ført fram. Tí er forsorgarlógin hvørki eitt gott
ella viðkomandi tilboð í nógvum førum. Spyrjarin hevur spurt seg fyri ymsastaðni, um
Almanna- og heilsumálaráðið hevur vent sær til fak- ella brúkarabólkar við nýggjari
2
forsorgarlóg fyri eyga, og sigur ongin seg hava fingið nakra áheitan, og tey siga seg heldur
ikki kenna til slíkt virksemi. Vit vita, at onkur persónur hevur verið settur í ávís tíðarskeið at
arbeiða burturav við eini nýggjari forsorgarlóg, og at tað tá fór fram nakað, sum minnir um
tann arbeiðsháttin, sum er lýstur omanfyri, men er nú langt síðan, at hetta arbeiðið helt
uppat. Tí kundi verið áhugavert at vita, hvussu Almanna- og heilsumálaráðið arbeiðir við
lógini, og hvussu nógv fólk og hvussu nógv tíð verður nýtt í hesum sambandi.”
Sum tað greitt gongur fram av omanfyrinevndu viðmerkingum, so hava fleiri landsstýrismenn
á økinum róð framundir, at teir høvdu ætlanir um at gera nakað við málið, men enn er at kalla
onki hent. Verandi landsstýrismaður hevur fyri kortum sagt tað sama á tingi, men sum skilst,
stendur og fellur hetta arbeiðið við tí skikkaðu yvirskotsorku, sum kann finnast í ráðnum. Tí
kann ikki roknast við, at hetta arbeiðið verður annað enn viðfáningur, so stríggin sum dagurin
hjá hvørjum einstøkum í Almannamálaráðnum má vera, táið hugsað verður um hvussu
umfatandi og stórt hetta økið er í politisku skipanini.
Frægasta loysnin er tí at seta eina skikkaða uttangarðsnevnd at taka sær av málinum
samsvarandi samtyktartekstinum. Hendan nevndin eigur sjálvsagt at fylgja mannagongdini,
sum Finnur Helmsdal skeyt upp í fyrispurnigninum frá 2007, har mælt verður til, at fara út í
sjálvt feltið fyri at finna útav tørvinum og grundarlagnum undir eini nýggjari føroyskari
forsorgarlóg. Eftir tað er málið ein uppgáva hjá løgfrøðingum, sum skulu stúgva saman
uppfatanirnar í ein lógarkarm, sum menn og kvinnur so kunnu snikka til, alt eftir hvussu
politiska rákið til ta tíð vendir.
Hvørjar fíggjarligu avleiðingarnar vera av eini nýggjari forsorgarlóg veldst um støðið, sum
ein politiskur meiriluti til ta tíð ætlar skal vera galdandi í Føroyum. Retrospektivt ber tó til at
staðfesta hesa gongdina í útgjaldingunum hesi seinastu árini:
Vanlig forsorg
60.000
80.000
100.000
120.000
140.000
160.000
180.000
R1997
R1998
R1999
R2000
R2001
R2002
R2003
R2004
R2005
R2006
R2007
R2008
J2009
J2010
AR
tús. KR
Kelda: leiðslukunningarskipanin, Ár søgulig
3
Útreiðslugongdin frá 1997 fram til 2010 er teknað samsvarandi tølum frá leiðslukunningarskipanini.
Útgreinaðu tølini liggja við uppskotinum sum fylgiskjal.
á Løgtingi, 26. februar 2010
Tórbjørn Jacobsen
